گفتگوی حجت الاسلام و المسلمين جعفر نجفی (بستان) پيرامون مرکز فقهي ائمه اطهار(ع) در بيستمين سال تأسيس مرکز با هفته نامه حريم امام (شماره 310، اسفند 96)
حجت الاسلام والمسلمين جعفر نجفی (بستان)؛ مدرس حوزه و استاد مطرح مرکز فقهي ائمه اطهار(ع)، نويسنده و پژوهشگر، در اين گفتوگو از فعاليتها و توفيقات اين مرکز سخن به ميان آورد.
اين مرکز را در عرصه تحول و نوآوري چقدر موفق ميدانيد؟
بنده فعاليت مجموعة مرکز را خيلي خوب ارزيابي ميکنم. کتابهايي که در اين مرکز به چاپ رسيدهاند، آثار بسيار ارزندهاي هستند. در کلاسهاي خودم بيشتر سعي ميکنم مباحثي را مطرح نمايم که در جامعه لازم و ضروري هستند و کمتر روي آنها کار شده است. يکسري مباحث اصولي در استنباط وجود دارد که آن چنان مطرح نشدهاند و در لابلاي کُتب فقهي به آنها پرداخته شده است. خيلي از مباحث فقهي هم به شکل قاعدهاي به آنها پرداخته نشده است.
ما بايد اين مطالب را پيدا کنيم و در ميان بحثها مطرح نماييم. با اين کار سبب قويتر شدن اصول خواهيم شد. نوآوري يعني مطلبي که در لابهلاي مباحث است و کمتر مطرح شده را زنده کنيم. اين مطالب در استنباط تأثير دارند. از اين قبيل مباحث کم نيستند و اگر بخواهيم آنها را برشماريم شايد حدود چهل بحث بشوند. در قواعد فقهي هم نمونههايي از اين مطالب وجود دارد. خود من به اساتيد پيشنهاد ميدهم که روي اين مباحث بيشتر کار کنند.
منظورتان همان مباحثياند که خودتان آنها را مناسب به زمان ديدهايد و بر اين باوريد که نياز روز جامعه ما هستند ؟
بله. هدف ما در حوزه، تربيت مجتهد است. تربيت مجتهد با مطالب و چيزهاي تکراري حاصل نميشود. کتابهاي صلاة، طهارت، حج، عروه، مکاسب و... را زياد تدريس کردهاند و براي ما تکرارياند؛ البته اين کتابها در اجتهاد و تربيت مجتهد مؤثر هستند. بايد در کنار مباحث گذشته، مباحث جديد دربارة موضوعات جديد و نياز جامعه مطرح بشود.
اين موضوعات هم بايد مورد بحث قرار بگيرند. ولي چون به تازگي روي اين مطالب کار شده است، مانند مطالب گذشته پختگي لازم را ندارند. وقتي به مرور روي اين مسائل کار بشود، موضوع کاملاً شکافته، احکام آن به درستي خارج، و واقعيت و حق مطلب آن بيان ميگردد. در حال حاضر نميتوان توقع داشت اين مطالب مانند کتابهايي باشند که هزار و چهارصد سال روي آنها کار شده؛ ولي لازم است روي آنها بحث بشود تا به مرور به آن مرحلة پختگي و مطلوب برسيم. در حوزه بايد روي اين مطالب کار بشود و اگر اين کار انجام نشود، عقب ميمانيم.

خير، هيچگونه محدوديتي نداريم و محدوديتي هم اگر هست، از جانب خود ما است. ابتدا اينکه بايد بدانيم بار علمي ما چقدر است؛ دوم اينکه تا چه ميزان ضعف داريم؛ سوم اينکه ظرفيت طلبهها چه ميزان است.
بحثي را انتخاب و مطرح مينماييم و روي آن کار ميکنيم؛ ولي بستگي به خود ما، وقتمان و ظرفيت افراد دارد. تاکنون به شکر خدا خوب پيش رفتهايم.
يکي از نواقصي که در حوزه وجود دارد، اين است که روي مطالب نياز روز جامعه کمتر کار ميشود و اگر اساتيد روي اين قبيل مباحث کار کنند، موفقتر ميشويم. چون روي اين مطالب روز و جديد زياد کار نشده است، در ابتدا زحمت و نياز به تتبع زياد در مباحث روايي دارد. در اين زمينه بايد کار بشود؛ ولي چون کار سختي است؛ افراد کمتر اقدام ميکنند. من نميگويم همه به اين مرکز بيايند. معتقدم که بايد در ابتدا مجتهداني بپرورانيم و لازمة مجتهد شدن در ابتدا خواندن کتابهاي گذشته و کار کردن روي مطالب گذشته است؛ چون آثار گذشته دخالت بيشتري در اجتهاد و تأثير بيشتري در استنباط خواهند داشت. ولي عدهاي هم بايد روي موضوعات جديد کار کنند. البته اگر همه بخواهند فقط روي مسائل جديد کار کنند، ديگر نميتوانيم مجتهدان خوبي پرورش بدهيم و کم ميآوريم.
آيا ميتوانيد آن موضوعاتي را که فرموديد، بهروز هستند، بهصورت فهرستوار بيانشان کنيد؟
يکسري مطالب در لابهلاي دروس گفته شدهاند؛ ولي بايد در اصول برجسته بشوند. نه اينکه خيلي نو و موضوع جديدي باشند. نميخواهيم ادعا کنم که بحثهاي جديدي هستند. به هر حال ديگران هم به اين مباحث پرداختهاند. بحثهايي اصولي هستند که در استنباط دخيلاند؛ براي مثال مباحثي از قبيل حجيت مفهوم، تعارض حجت و لاحجت، ترک استفصال، حجيت مفهوم استفصال، اطلاق مقامي، حجت اطمينان، علت و حکمت، حجت شياع، فرق تسالم با اجماع، امتنانيت برخي قواعد و آثار آن و... . اينها از جمله مباحثي هستند که در آثار گذشته وجود داشتند، اما در لابهلاي مباحث به آنها اشاره شده و مستقلاً روي آنها کار نشده است. اينها را در مرکز فقهي ائمة اطهار تا حدودي و هر جا مناسب ديديم مطرح کرديم. از اين نمونه بحثها زياد است و من فقط چند نمونه را عرض کردم.
نحوه تعامل حاج شيخ محمدجواد با طلاب، علما و اساتيد مرکز چگونه است؟
تعامل و رفتار ايشان با ما و کل مجموعة مرکز بسيار خوب است. ايشان شخصيتي بااخلاق ميباشد و جاذبيت بالايي دارد. من واقعاً ايشان را تحسين ميکنم. خودشان اهل کار است و درد جامعه را ميفهمد. اهل تحقيق و تدريس است و بهتر مسائل را ميشناسد.
به عنوان سؤال پاياني بفرماييد که آينده مرکز فقهي را چگونه ميبينيد؟
اگر به اين شکل پيش رود، رو به رشد است. در سالهاي اول که به اين مرکز آمدم، آن را به اين قوت نميديدم؛ اما در حال حاضر به نظرم ميآيد که طلبهها روز به روز بهتر ميشوند. با وجود اساتيد خوب و تلاش حاج شيخ محمدجواد فاضل، اميدواريم اين کار ادامه داشته باشد. انشاءالله اين مرکز اساتيد خوب خود را حفظ کند و اساتيد بهتري هم بياورد و اگر اين روال حفظ بشود، قطعاً نتايج خوب و مطلوبي به دست ميآوريم.
در اين مرکز، بايد اساتيد در سطوح مقدماتي و سطوح ديگر تقويت بشوند و اساتيد بهتري در سطح مقدمات قرار بگيرند؛ چون اگر از همان ابتدا بتوانيم طلبهها را بهخوبي تربيت کنيم، ميتوانيم تا مراحل بالا هم از آنان توقع داشته باشيم. اگر نسبت به مراحل اول طلبگي، اساتيد بهتر و قويتري بياوريم و مراحل بعدي بيشتر تلاش کنيم، موفق ميشويم و به اهداف خود ميرسيم انشاءالله.